Είναι μια ερώτηση που με ρωτάνε πολλοί άνθρωποι τον τελευταίο χρόνο, ακόμα και ο ίδιος μου ο πατέρας. Αποφάσισα ότι δεν μπορώ να δώσω τη δική μου εξήγηση δίχως να ακουμπήσω και το θέμα της συγχώρεσης, αφού συνδέονται. Έτσι για να μην σας κουράσω, αυτό το blogpost θα έχει και συνέχεια στην οποία θα σας δώσω πρακτικούς τρόπους για ειλικρινή συγχώρεση. Και να τονίσω πριν ξεκινήσω, ότι όλα αυτά δεν είναι πάντα εύκολα ή απλά θέματα. Κάποιες φορές όταν έχω να τα αντιμετωπίσω στη δική μου προσωπική ζωή νιώθω πολύ αδέξια και αρχάρια. Έχω όμως δει ότι αξίζει τον κόπο να τους δίνω σημασία, γιατί κάθε φορά που συγχωρώ τον εαυτό μου ή τους άλλους για σφάλματα, ή που ζητάω η ίδια συγχώρεση, ξελαφρώνω και νιώθω ολοένα και περισσότερο ελεύθερη και αυτό όχι μόνο μου δίνει χαρά, αλλά και εσωτερική δύναμη.

Ορισμός και σκοπός.

Αρχικά, λοιπόν, παραθέτω κάθε συνώνυμη έννοια ή φράση της σανσκριτικής προελεύσεως λέξης «κάρμα»:

Νόμος της Εναρμόνισης[1] = Νόμος του Αιτίου και του Αιτιατού = Νόμος της Δράσης-Αντίδρασης = Θεία Δικαιοσύνη= «Μη κρίνετε, ίνα μη κριθείτε» = «όποιος είναι αναμάρτητος, ας ρίξει την πρώτη πέτρα».

Ο Νόμος της Εναρμόνισης (κάρμα) ορίζει ότι υφίσταμαι τις συνέπειες των επιλογών και των πράξεών μου (=αιτίες),για να επανέλθει ισορροπία. Είτε οι πράξεις μου (=αιτίες) είναι ενάρετες είτε εσφαλμένες. Η ένταση των συνεπειών (=τα αιτιατά =η ανταπόδοση) έχουν βέβαια να κάνουν με την πρόθεση. Αν έκανα μια πράξη και έβλαψα κάποιον ή του έκανα καλό χωρίς να το γνωρίζω, εν αγνοία μου, τότε η ένταση των συνεπειών θα είναι χαμηλή. Αντίθετα, αν έβλαψα κάποιον με πρόθεση να του κάνω κακό ή αν βοήθησα κάποιον, γιατί πραγματικά ήθελα να τον βοηθήσω, και όχι για να φανώ στους άλλους ‘καλός’, τότε η ένταση των συνεπειών θα είναι πιο έντονη [2]. Ο Χριστός είχε ζητήσει από τον Πατέρα Του να συγχωρέσει τους διώκτες Του γιατί δεν είχαν γνώση των πράξεών τους. Δεν γνώριζαν, δηλαδή, πόσο επιζήμιες ήταν οι συνέπειες της πράξης της Σταύρωσής Του. Η πρόθεση είναι σημαντικό στοιχείο ειδικά όταν είναι να συγχωρέσουμε τον εαυτό μας για κάτι που αναγνωρίσαμε ως σφάλμα μας (βλέπε παρακάτω για την ανάγκη Δικαιοσύνης και Ειλικρίνειας προς τον εαυτό μας).

Ο Νόμος της Εναρμόνισης όσο και αν μας φαίνεται έτσι στις δύσκολές μας στιγμές, δεν αποτελεί πράξη εκδίκησης του Θεού, αλλά έχει ως σκοπό την εκπαίδευση των ανθρώπινων ψυχών, ώστε να εξελιχθούν ταχύτερα. Με άλλα λόγια, έχει ως σκοπό να συνειδητοποιήσουμε ότι εμείς έχουμε πάντα την ελευθερία να επιλέξουμε πώς θα αντιδράσουμε σε μια κατάσταση και ότι είναι προσωπική μας ευθύνη να εναρμονίσουμε μία δυσαρμονία που προκαλέσαμε λόγω της επιλογής μας, (Νόμος της Ελεύθερης Βούλησης).

Ποιος είναι τελικά ο Κριτής;

Ο Θεός δεν είναι αυτός που μας κρίνει. Κριτής είναι ο ίδιος μας ο εαυτός[3]. Η συνείδησή μας ή αλλιώς, ο κάτω νους. Το να φανταζόμαστε το Θεό ως δικαστή και ως τιμωρόμας είναι πολύ πεπερασμένος τρόπος σκέψης και περιορίζει την Ουσία Του Θεού στα δικά μας στενά ανθρώπινα πλαίσια. Αντιθέτως, ο Θεός έχει μεγάλη υπομονή και κατανόηση αφού «βλέπει» μια πολύ μεγαλύτερη εικόνα από ό,τι εμείς, έξω από τα όρια του χρόνου και του χώρου. Ο Θεός καταλαβαίνει και μας αγαπάει όπως ακριβώς είμαστε, ΟΛΟΥΣ στον ίδιο βαθμό ανεξάρτητα από τις ανοησίες και τα σφάλματα που διαπράττουμε. Αυτό το νόημα έχει και η Παραβολή του Άσωτου Υιού.

Επιπλέον, ο σοφός άνθρωπος έχει τακτοποιήσει την κρίση του, πριν φύγει![3] Με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται να κάνει κρίση του εαυτού του μετά το θάνατό του (όταν δηλαδή η συνείδησή του βρίσκεται στο ενδιάμεσο επίπεδο μεταξύ του φυσικού πεδίου και του αστρικού πεδίου). Υπάρχει η «βίωση» και το αντίθετό της είναι ο «θάνατος». Όταν σταματήσει να λειτουργεί το φυσικό μας σώμα, η ενέργεια της συνειδήσεώς μας δεν παύει να υπάρχει. Είναι αιώνια, όπως και η Ζωή. Η Ζωή συνεχίζεται. Η Ζωή είναι μία.

Είτε πεθαίνουμε, είτε βρισκόμαστε σε άλλα πεδία, η Ζωή είναι μία, η ίδια, απλώς αλλάζει μορφή. Ποτέ δεν μπορεί να καταστραφεί, αλλά μεταμορφώνεται και παίρνει άλλη μορφή όπως κάθε ενέργεια (θάλασσα – ομίχλη- σύννεφο- βροχή- θάλασσα).Είναι οι περιορισμοί των πέντε μας αισθήσεων που δεν μας επιτρέπουν συνήθως να συνειδητοποιήσουμε τις μεταμορφώσεις ενεργειών. Για παράδειγμα, εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε να ακούσουμε τους υπέρηχους που ακούνε τα σκυλιά ή να δούμε την υπέρυθρη ακτινοβολία που βλέπει ένας αετός. Το ότι δεν τις ακούμε ή ότι δεν τις βλέπουμε δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν. Σωστά;

Έτσι, στο πλαίσιο του Νόμου της Εναρμόνισης, οι πράξεις και οι επιλογές μου στην πορεία αυτής μου της βίωσης δημιουργούν αποτελέσματα και συνέπειες είτε στη συνέχεια της συγκεκριμένης βίωσης είτε σε άλλη μου ενσάρκωση. Σκοπός της κρίσης είναι να μπορέσει η συνείδησή μας να κρατήσει την πείρα που απέκτησε κατά την ένσαρκή της βίωση, ώστε να αποφύγει στην επόμενη ενσάρκωση να διαπράξει τα ίδια σφάλματα και να εξελιχθεί ως ψυχή.

Γιατί είναι σημαντικό να είμαστε δίκαιοι και ειλικρινείς προς τον εαυτό μας για σφάλματα που κάναμε στο παρελθόν;

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε την τάση να είμαστε πολύ αυστηροί κριτές του παρελθοντικού μας εαυτού για τα σφάλματα που έχουμε κάνει (τις μουτζούρες μας[1]). Κατά συνέπεια δεν φτάνουμε ποτέ στο να τον απελευθερώσουμε από το βάρος τους (άφεση), πόσο μάλλον να τον συγχωρέσουμε κιόλας. Νιώθουμε συνέχεια ότι κάτι οφείλουμε. Εδώ λοιπόν εξηγώ γιατί έχει μεγάλη σημασία να υπερβούμε τις περιοριστικές μας πεποιθήσεις και να μάθουμε να δίνουμε εμείς οι ίδιοι Άφεση και στη συνέχεια Συγχώρεση στον εαυτό μας.

α/ Πολλές φορές πιστεύουμε ότι αν δείξουμε συμπόνια και κατανόηση προς τον παρελθοντικό μας εαυτό, όταν π.χ. σε ηλικία 38 χρονών κάναμε μια εσφαλμένη πράξη, θα είναι σαν να τον δικαιολογούμε και φοβόμαστε ότι είμαστε τόσο ανώριμοι που θα ξεχάσουμε τις συνέπειες του σφάλματός μας και θα ξανακάνουμε πάλι την ίδια πράξη. Τι νόημα έχει όμως να είμαστε αυστηροί κριτές του εαυτού μας, να τον «μαστιγώνουμε» και να τον τιμωρούμε; Πώς μας βοηθάει η υπέρογκα αυστηρή αυτή κριτική να προχωρήσουμε μπροστά και να ζήσουμε έναν πιο ενάρετο βίο;

Μάλιστα, οι αυτοτιμωρίες μας είναι συνήθως πολύ επιζήμιες για την υγεία μας (σωματική και ψυχική) και δεν είναι πάντα φανερά συνδεδεμένες με το σφάλμα μας. Έτσι, αυτές μπορεί να είναι ότι τρώμε γλυκά σε υπερβολικά μεγάλη ποσότητα ή ότι παραμένουμε σε μια τοξική και βίαιη σχέση. Για παράδειγμα, κάθε φορά που πίστευα ότι είχα δείξει τον χειρότερό μου εαυτό σε έναν καβγά, λίγο αργότερα καταβρόχθιζα ασυνείδητα μια ολόκληρη σοκολάτα.

Δικαιοσύνη και ειλικρίνεια σημαίνει ότι τώρα που είμαι 51, μπαίνω στον χώρο του εαυτού μου στα 38 και θυμάμαι πώς ήταν εκείνη η εποχή της ζωής μου, κατανοώ την κατάστασή μου τότε, όπως επίσης εξετάζω σε τι σημείο πνευματικής εξέλιξης βρισκόμουν τότε («τόσα γνώριζα, τόσα έκανα»). «Συγ-χωρώ»= μπαίνω στο χώρο του άλλου (του εαυτού μου στα 38). «Ειλικρίνεια»[1] = λέω την αλήθεια στον εαυτό μου= Εκ του είλη (φως ηλίου)+κρίνω = εξετάζω το σφάλμα μου κάτω από το φως του ήλιου. Μου αρέσει να παρομοιάζω αυτήν την ενδοσκόπηση με την εξέταση που κάνει ένας επιστήμονας, όταν τοποθετεί ένα κύτταρο κάτω από το μικροσκόπιό του. Δεν κρίνει το εύρημα, απλώς το καταγράφει με ενδιαφέρον και έτσι ξέρει να το αναγνωρίσει αν το δει την επόμενη φορά. Στην περίπτωσή μας εδώ, η αναγνώριση σημαίνει ότι συνειδητοποιώ την πράξη μου και έτσι αναλαμβάνω την ευθύνη ως ώριμος άνθρωπος που είμαι, να μην την επαναλάβω.

β/ Όπως αντίστοιχα το μίσος για κάποιον άλλον άνθρωπο, έτσι και οι ενοχές και η ντροπή που νιώθουμε όταν αρνούμαστε να συγχωρέσουμε τον εαυτό μας είναι σαν το δηλητήριο. Πεθαίνουμε από το δηλητήριο και όχι από το δάγκωμα του φιδιού! Επιπλέον οι ενοχές μάς κρατούν δέσμιους με το παρελθόν μας, όλο αναμασάμε την σκηνή του σφάλματός μας και χάνουμε τη χαρά της ζωής που βρίσκεται στο ΤΩΡΑ. Η εμμονή με το παρελθόν βασανίζει όχι μόνο εμάς αλλά και αυτούς που ζούνε μαζί μας ή ακόμα και τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργαζόμαστε καθημερινά. Όλοι χάνουμε έτσι. Δεν είναι κρίμα;

γ/ Και κάτι ακόμα για τις ενοχές: πολλοί λένε ότι οι ενοχές που συντηρούμε είναι μόνο για να δείξουμε ότι γίναμε τώρα πια «καλά παιδιά». Δηλαδή, «αφού έκανα ό,τι έκανα, τώρα για να πληρώσω, έχω ενοχές. Δεν φτάνει;». Έτσι όμως δηλητηριάζουμε τον εαυτό μας και νομίζουμε ότι του δίνουμε ελαφρυντικά. Εδώ χρειάζεται να πούμε ένα γενναίο «όχι!». Εάν έσφαλα, το παραδέχομαι ειλικρινά: «Έσφαλα, εντάξει, έσφαλα!. Από εδώ και πέρα τι μπορώ να κάνω; μπορώ να το διορθώσω;». Το διορθώνω ή κάνω απόπειρα να το διορθώσω. Εάν δεν έσφαλα, το αφήνω και δεν ξανασχολούμαι. Και είναι εντάξει να έχω σφάλει, γιατί ποιος είμαι που δεν επιτρέπεται να κάνω λάθος;! Γιατί δεν μου επιτρέπω να κάνω λάθη; Μήπως αυτό με παραπέμπει στην αλαζονεία, αρνούμενος την ανθρώπινή μου υπόσταση;

Όλοι μας κάνουμε σφάλματα! Είναι ανθρώπινο!! Ας βρεθεί ένας από εμάς που να μην κάνει σφάλματα! Ή σύμφωνα με τη ρήση του Ιησού: «ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω».

δ/ Αν δεν μάθουμε να κάνουμε άφεση και να συγχωρούμε τον εαυτό μας, δεν θα γνωρίζουμε πώς να κάνουμε άφεση και να συγχωρούμε τους άλλους. Σε αυτήν την περίπτωση γινόμαστε κριτές των άλλων και με αυτόν τον τρόπο πάντα τους αδικούμε, γιατί δεν εξετάσουμε το σφάλμα τους κάτω από το φώς του Ήλιου. Εξάλλου είμαστε εμείς οι ίδιοι τόσο αψεγάδιαστοι, για να έχουμε το δικαίωμα του δικαστή; «Μη κρίνετε, ίνα μη κριθείτε». Σωστά;

Και είπε ο Σωκράτης: «Ο άνθρωπος που πηγαίνει στον Κάτω Κόσμο δεν παίρνει τίποτε άλλο μαζί του, παρά μόνον την παιδεία του».

Στο επόμενο blogpost θα αναφερθώ στη διαφορά της άφεσης από τη συγχώρεση καθώς επίσης και σε παραδείγματα και πρακτικούς τρόπους για να προχωρήσουμε σε αυτές τις απελευθερωτικές πράξεις.

• Τις θερμές μου ευχαριστίες στις φίλες Λήδα Παπαδοπούλου και Στέλλα Μανδαλάκη για την επιμέλεια του κειμένου τόσο ως προς τις έννοιες όσο και λεκτικά καθώς και στην Δασκάλα μου της Φιλοσοφίας, Αγγελική Κομποχόλη για την πινελιά του Σωκράτη.
• Μια μεγάλη ευγνωμοσύνη νιώθω προς τον πατέρα μου, Κώστα Τζωρτζάκη που με την δίψα του για πνευματική εξέλιξη αλλά και με την εμπιστοσύνη που μου έδειξε με ώθησε να γράψω αυτό το κείμενο, όπως επίσης και στην Πέγκυ Χριστοφή που μέσα από την πρόσφατη ομιλία της άνοιξαν ακόμα περισσότερο οι ορίζοντές μου πάνω στο θάνατο και την Κρίση.

[1] – Χριστοφή, Π., «Ο Νόμος της Εναρμόνισης – Αποτυπώματα Ι», Εκδόσεις Sol., Αθήνα.
[2] – Khandro Rinpoche, (2003), «This Precious Life: Tibetan Buddhist Teachings on the Path to Enlightment», Shambhala Publications Inc.
[3] – Χριστοφή, Π., Διαδικτυακή ομιλία «Η πορεία μετά. Η ‘τελική κρίση’. Ποιος είναι ο Κριτής;», Όμιλος Φάρος, Βοήθεια στον Άνθρωπο, Αθήνα, 24 Απριλίου 2021.

Δρ. Αλεξία Μαίρη Τζωρτζάκη, (51). Είναι αφιερωμένη στο Όραμα: «Ενδυνάμωση των Νέων με σκοπό να γίνουν Ενεργοί Πολίτες του Πλανήτη μας» και προσφέρει υπηρεσίες που βοηθούν τους ανθρώπους να νιώσουν πιο όμορφα για τον εαυτό τους και τη ζωή.  Το πιο πρόσφατο βιβλίο της είναι το: ‘Speak Your Truth and Lead’. Περισσότερες λεπτομέρειες στο: www.be–heart–led.com

Η αγαπημένη της φράση αυτόν τον καιρό είναι: «Διατηρώ Στέρεη την Ελπίδα ότι όλα θα πάνε καλά τελικά». email: iris@ArtofJoy.gr

Photo by Anders Jildén on Unsplash