Δεν ξέρω γιατί δυσκολεύτηκα τόσο να εκφράσω τον ενθουσιασμό μου για έναν νέο τρόπο επικοινωνίας που μου έδειξε πρόσφατα ένας φίλος … Πάλευα να γράψω αυτό το κείμενο ένα μήνα τώρα. Ίσως γιατί η «Μη Βίαιη Επικοινωνία» είναι τόσο απλή και καθημερινά εφαρμόσιμη που φοβόμουν μην τυχόν και την παρουσίαζα πολύπλοκη και θεωρητική. Αποφάσισα τελικά να ξεκινήσω με δύο μικρές αληθινές ιστορίες.

Ο άνδρας επιστρέφει καθημερινά από τη δουλειά και μπαίνοντας, αυτόματα πετάει τα ρούχα του από εδώ και από εκεί. Η κίνησή του αυτή είναι μόνιμη πηγή σύγκρουσης με τη γυναίκα του η οποία και αυτή δουλεύει, αλλά τελειώνει πιο νωρίς και αμέσως μετά την επιστροφή της στο σπίτι, συγυρίζει και ετοιμάζει το φαγητό. Στη σκηνή αυτή η γυναίκα κατηγορεί τον άνδρα ότι είναι αναίσθητος και τεμπέλης, ενώ ο άνδρας κατηγορεί τη γυναίκα του ότι φέρνει τα προβλήματα της δουλειάς στο σπίτι και ότι είναι υπερευαίσθητη. Πώς θα ήταν άραγε αν καθόντουσαν μια Κυριακή να εκφράσουν και οι δύο ξεκάθαρα τις ανάγκες τους σχετικά με αυτήν την καθημερινή στιγμή και να βρουν μια λύση που να ικανοποιεί και τους δύο; Ο άνδρας για παράδειγμα θα μπορούσε να πει: «έχω την ανάγκη όταν επιστρέφω από τη δουλειά να αισθάνομαι ελεύθερος γιατί στο γραφείο νιώθω μεγάλη πίεση και ευθύνη, οπότε το εκφράζω αυτό πετώντας τα “βάρη”(ρούχα) από πάνω μου». Η γυναίκα θα μπορούσε να πει: «και εγώ νιώθω ότι πιέζομαι στη δουλειά και μετά όταν επιστρέφω έχω ανάγκη από τάξη και καθαριότητα, οπότε ασχολούμαι με το σπίτι μας, μέχρι να έρθεις. Όταν μπαίνεις μέσα και πετάς τα ρούχα σου όπου βρεις, αισθάνομαι απόγνωση, έλλειψη σεβασμού για την προσπάθειά μου και φουντώνω».

Ήμουν με μια φίλη που είχα πολύ καιρό να δω και άρχισε να μου διηγείται τα προβλήματα της σχέσης της. Είναι «νέα» μαμά, η ίδια εργάζεται μέσα στην ημέρα, ο άνδρας της δουλεύει βράδυ σε εστιατόριο ξενοδοχείου και περνάει πολλές ώρες με τους συνάδελφους του, ανάμεσα στους οποίους και μια γυναίκα. Η φίλη μου του κάνει συχνά «φασαρίες» και τού λέει ότι ως συνήθως δεν ξέρει να βάζει όρια. Εκείνος την κατηγορεί ότι ζηλεύει. Την ρώτησα, λοιπόν, ποια είναι η ανάγκη της; Τι νιώθει ότι δεν ικανοποιείται με την απουσία του άνδρα της τα βράδια; Μου απαντάει ότι έχει μειωθεί πολύ ο χρόνος που περνάνε πια μαζί σαν ζευγάρι. Της πρότεινα να δοκιμάσει να επαναλάβει τα ίδια ακριβώς λόγια στον άνδρα της, χωρίς να κάνει καμία απολύτως αναφορά στη συνάδελφό του και μετά χωρίς “απαίτηση” να τον ρωτήσει αν θα μπορούσαν να βρούνε μια λύση, για να ικανοποιηθεί η ανάγκη της. Της είπα, επίσης, ότι θα ήταν πολύ χρήσιμη πληροφορία για εκείνη να ρωτήσει και τον ίδιο αν υπάρχει κάποια παρόμοια ανάγκη ή άλλη ανάγκη που θα ήθελε να εκφράσει για τη σχέση τους … Της άρεσε η ιδέα – φαίνεται να ανακουφίστηκε.

Συχνά λοιπόν, συγχέουμε την αφορμή με την αιτία του θυμού μας, οπότε θυμώνουμε με αυτόν που μας έδωσε την αφορμή, ενώ δεν φταίει. Στην πραγματικότητα κανείς δεν φταίει, γιατί αυτό που μας θυμώνει δεν είναι ο άνθρωπος, ούτε καν ο ίδιος μας ο εαυτός, αλλά η μη ικανοποίηση της ανάγκης μας για κάτι. Πολλές φορές δεν έχουμε καν καταλάβει τι είναι αυτό που δεν ικανοποιείται, οπότε χωρίς μια τέτοια συνειδητότητα, δεν μπορούμε φυσικά και να την εκφράσουμε και παραμένει βαθιά μέσα μας να κλαίει απαρηγόρητα σαν ένα παραμελημένο παιδί. Και σαν να μην έφτανε αυτό, κατηγορούμε τον άλλο που μας έκανε να θυμώσουμε, οπότε η κριτική και οι κατηγορίες μειώνουν ακόμα περισσότερο τις πιθανότητες να θελήσει ο άλλος να ικανοποιήσει την ανάγκη μας. Δημιουργείται, έτσι, ένας κύκλος χωρίς αρχή και τέλος.

Τη γλώσσα του «τσακαλιού» όπως βαπτίστηκε η γλώσσα της κριτικής, (η γλώσσα της λογικής και της σύγκρισης), από τον ιδρυτή της «Μη Βίαιης Επικοινωνίας», Marshall Rosenberg, τη μάθαμε εδώ στο Δυτικό κόσμο χιλιάδες χρόνια πριν και εξακολουθούμε να εκπαιδευόμαστε πάνω σε αυτή μέσα από την τηλεόραση, τα μέσα διαδικτύωσης και φυσικά μέσα από τα ίδια μας τα σχολεία. Μεγαλώνουμε σε μια κοινωνία όπου όλα μετριούνται και συγκρίνονται: παντού νούμερα, παντού ιεραρχία, … «είσαι απουσιολόγος, γιατί ήρθες πρώτη», «είσαι μικρότερος, άρα πρέπει να σέβεσαι τους μεγαλύτερους» … «έχεις σπουδάσει επτά ολόκληρα χρόνια, άρα είσαι πιο μορφωμένος από εμένα», «έχεις χίλιες ρίζες (ελιές), άρα είσαι πιο πολύ αγρότης από εμένα» … «έχεις τζιπ, άρα είσαι πιο επιτυχημένος από εμένα». Παντού αντίθετα: σωστό … λάθος, καλό … κακό, όμορφο … άσχημο, ηθικό … ανήθικο, αγάπη … μίσος (?).

Η σύγκριση και η κριτική είναι αυτό που έχουμε μάθει οι περισσότεροι από εμάς να κάνουμε. Συνδέεται όμως με την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο γύρω μας, τις αξίες μας και είναι διαφορετική για τον καθένα από εμάς. Είναι, με άλλα λόγια, υποκειμενική. Η κριτική δημιουργεί όπως ξέρουμε ενοχές, ντροπή και ένα σωρό άλλα τραύματα που αφαιρεί τη χαρά από τη ζωή μας, όπως όταν ο γονιός λέει στο παιδί του: «πες συγγνώμη … δεν βλέπω να είσαι πραγματικά μετανιωμένος» …

Στον αντίποδα, είναι η γλώσσα της «καμηλοπάρδαλης», η γλώσσα της καρδιάς που αντλεί τα λόγια της από τις πραγματικές μας, βαθύτερες ανάγκες που δημιουργούν και τα αντίστοιχα συναισθήματα. Το κλειδί είναι να καταλαβαίνουμε τι είναι αυτό που χρειαζόμαστε και να το εκφράζουμε ξεκάθαρα. Όπως επίσης να συνειδητοποιούμε τα αντίστοιχα συναισθήματα που γεννάει αυτή η ανάγκη και να τα ονομάζουμε πάλι με τρόπο ξεκάθαρο. Με μία τέτοια γλώσσα χρειάζεται να είμαστε συνέχεια σε εγρήγορση, στο «τώρα» και να είμαστε πολύ ειλικρινείς με τον εαυτό μας αλλά και με τους άλλους. Στη Μη-Βίαιη Επικοινωνία υπάρχει χώρος μόνο για την Αλήθεια μας.

Είμαι, λοιπόν, ενθουσιασμένη, γιατί καταλαβαίνω ότι έχω πολλά να «ξεμάθω» και μετά να μάθω. Μου αρέσει η μάθηση, ειδικά όταν έχει να κάνει με το να μαθαίνω καλύτερα τον εαυτό μου. Μπορεί να ακούγεται εγωιστικό, αλλά πώς, αναρωτιέμαι, μπορώ να αγαπήσω τους άλλους χωρίς να ζητάω αντάλλαγμα, αν πρώτα δεν αγαπήσω τον εαυτό μου; Και πώς θα αγαπήσω τον εαυτό μου, αν δεν τον μάθω; Αν δεν μάθω τις ανάγκες του; Αν δεν μάθω τι ακριβώς αισθάνεται;

Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα που κατά τη γνώμη μου είναι μια απαραίτητη λεπτομέρεια για την επιτυχία της συνταγής … Ο τρόπος με τον οποίο ζητάμε από τους άλλους να μας ικανοποιήσουν την ανάγκη μας, χρειάζεται να ακούγεται σαν αίτημα και όχι σαν απαίτηση. Το αίτημα είναι κάτι που ζητάμε αλλά είμαστε και προετοιμασμένοι να μας πουν και «όχι» …
———————————————————————————————
Στην Ελλάδα, πρωτοπόρος στη «Μη Βίαιη Επικοινωνία» είναι ο Γιώργος Τσιτσιρίγκος, ο οποίος έχει μεταφράσει και το βιβλίο του ιδρυτή της, Marshall Rosenberg. Ένας πλούτος υλικού υπάρχει στο www.non-violence.gr . Εκεί υπάρχει και μια λίστα με ανάγκες και συναισθήματα που μπορεί να βοηθήσει αρχάριους, σαν εμένα, στη χρήση τους. Ευχαριστώ, τέλος, τον φίλο Μιχάλη που μοιράστηκε τη γνώση αυτή μαζί μου και τελικά μαζί σας!

Είθε να βγει στην επιφάνεια η πραγματική μας, πιο ανθρώπινη και ζεστή μας φύση!

Αλεξία Μαίρη, (47). Το πιστεύω της: «να γίνει εκείνη η αλλαγή που θέλει να δει στον μικροκοσμό της», email: iris@artofjoy.gr

… Και μια μικρή σημείωση για το παγώνι της φωτογραφίας, το οποίο κάθισε χωρίς καμία διαμαρτυρία, υπομονετικά για δέκα ολόκληρα λεπτά για τη φωτογράφησή του στο παλάτι της Κνωσσού. Ίσως να είχε δίκιο. Είναι πολύ όμορφο!